In de ouderenzorg is vaker sprake van palliatieve zorg dan in eerste instantie gedacht wordt. Palliatieve zorg is zorg die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid.
Scroll naar beneden voor een overzicht van de begrippen die u tegenkomt rond het levenseinde en wanneer het gaat over palliatieve zorg.
Palliatieve zorg kan de kwaliteit van leven verbeteren door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van problemen van fysieke, psychische, sociale en spirituele aard. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie, toegang tot informatie en keuzemogelijkheden.
Palliatieve zorg heeft de volgende kenmerken:
- de zorg kan gelijktijdig met ziektegerichte behandeling verleend worden;
- generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers werken samen als een interdisciplinair team in nauwe samenwerking met de patiënt en diens naasten en stemmen de behandeling af op door de patiënt gestelde waarden, wensen en behoeften;
- de centrale zorgverlener coördineert de zorg ten behoeve van de continuïteit;
- de wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid worden gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood erkend en gesteund.
Onder de afbeelding beschrijven wij de begrippen rond het beleid palliatieve zorg zoals Vivantes deze hanteert. In ons levenseindebeleid geven wij aan welke keuzes Vivantes maakt met betrekking tot de palliatieve zorg voor bewoners en cliënten. Het 'beleid Palliatieve Zorg' van Vivantes is gebaseerd op de visie van de organisatie zoals op deze website te vinden. Een aantal uitgangspunten zijn geformuleerd, te weten:
- Het beleid palliatieve zorg van Vivantes geldt voor alle bewoners zowel in de verpleeghuizen als in de zorgwoningen naast de verpleeghuizen van Vivantes.
- Ook in de palliatieve fase gaat Vivantes uit van de autonomie van de bewoner en staan de wensen en behoeften van de bewoner en naasten centraal en worden vastgelegd in het zorgleefplan en geëvalueerd.
- De mogelijkheid om over te gaan tot levensbeëindigend handelen conform de daartoe in de wet gestelde zorgvuldigheidseisen, wordt bij Vivantes gezien als een mogelijke aanvulling op het normale medisch handelen.
- Zorgverlening voor mensen in deze levensfase is vaak intensief en soms erg zwaar. Vivantes acht goede ondersteuning van en nazorg voor mantelzorg, zorgprofessionals en vrijwilligers palliatieve zorg betrokken bij dergelijke zorgverlening onontbeerlijk.
- Binnen Vivantes zijn aandachtsfunctionarissen palliatieve zorg (AFPZ) benoemd conform profiel aandachtsfunctionaris.
- Binnen Vivantes zijn adviserende verpleegkundigen palliatieve zorg benoemd conform profiel adviserende verpleegkundigen palliatieve zorg.
- Vivantes heeft een vakgroep palliatieve aandachtsfunctionarissen.
- Vivantes maakt deel uit van het Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek.
Begrippen die te maken hebben met palliatieve zorg geven gemakkelijk aanleiding tot verwarring of misverstanden. Daarom wordt hier de beschrijving gegeven van de wijze waarop Vivantes deze begrippen hanteert. Vivantes wil hiermee bewerkstelligen dat door zorgverleners één taal en één referentiekader gebruikt wordt. Ook kan dit voor bewoners en hun naasten veel verduidelijken of de aanzet geven tot een gesprek over de eigen wensen en behoeften.
Veel van deze begrippen hebben een relatie met elkaar of zijn verbonden met elkaar. Het is belangrijk om het te hebben over het levenseinde met uw naasten of tenminste met uw wettelijke vertegenwoordiger, zodat zij weten wat te doen wanneer u hier zelf geen beslissing meer over kunt nemen. Zo kunnen zij in uw geest handelen.
Wanneer u het lastig vindt om hierover te praten of meer wilt weten over bepaalde zaken, vraag dan naar de Aandachtsfunctionaris Palliatieve Zorg in het huis waar u woont of de Geestelijk Verzorger.
Algemene begrippen:
Palliatieve zorg
Dit is de zorg die gegeven wordt aan bewoners wanneer er geen genezing van een ziekte of aandoening (o.a. dementie, hartfalen, kanker, ziekte van Parkinson, COPD) meer mogelijk is. Met deze ziekten kun je nog wel maanden of jaren leven, waarin de praktijk zich richt op een zo goed mogelijke kwaliteit van leven.
Spiritualiteit
Spiritualiteit is de innerlijke dimensie van de mens die verwijst naar de manier waarop mensen betekenis en doel zoeken en uitdrukken en de manier waarop ze hun verbondenheid ervaren met hun concrete levenssituatie, met zichzelf, met anderen, met de natuur, en met het voor hen wezenlijke of heilige.
Spirituele zorg/geestelijke verzorging
Geestelijke verzorging is professionele begeleiding, hulpverlening en advisering bij zingeving, levensbeschouwing en ethische afwegingen. Binnen Vivantes is hiervoor een Geestelijk Verzorger actief.
Geestelijke zorg heeft aandacht voor de binnenkant van de bewoner. Zij herkent en beantwoordt de innerlijke behoeften van de menselijke geest wanneer deze wordt geconfronteerd met trauma, slechte gezondheid of verdriet. Dit kan de begeleiding van de bewoner zijn in de behoefte aan betekenis, voor eigenwaarde, om zich te uiten, voor geloofsondersteuning, maar wellicht ook riten, gebed of sacrament omvatten.
Veel vaker biedt de Geestelijk Verzorger gewoon een gevoelig luisterend oor. Geestelijke zorg begint met het aanmoedigen van menselijk contact in een vertrouwensrelatie en beweegt in de richting die nodig is voor het (spirituele) welbevinden van de bewoner.
Stervensbegeleiding
Ondersteuning van lichamelijke, sociale, emotionele en spirituele aard aan bewoners in de terminale fase en begeleiding van hun naasten.
Sterven en versterven
De fase waarin de bewoner als normaal onderdeel van het stervensproces in veel gevallen geleidelijk en vaak zonder duidelijke aanleiding steeds minder gaat eten en drinken en uiteindelijk overlijdt.
Begrippen rond medisch handelen
(Staken of niet starten van) kunstmatige toediening van vocht en/of voedsel via infuus of sonde: het niet starten/voortzetten van voeding via infuus/sonde.
Afzien van behandeling: het niet inzetten of voortzetten van een medische behandeling (ook wel 'abstineren' genoemd in medisch jargon).
Staken van behandeling: het stoppen van een medische behandeling die een bewoner nu krijgt.
Reanimatie/niet-reanimatie: behandeling voor het acuut falen van de bloedsomloop en/of de ademhaling van de bewoner door middel van hartmassage en/of beademing/ het afzien van een dergelijke behandeling.
Pijn- en symptoombestrijding: het bestrijden van de klachten zonder hierbij de oorzaak van de klachten weg te nemen.
Palliatieve sedatie: het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van de bewoner door toedienen van sedativa in de laatste levensfase om het lijden van de bewoner te verlichten. Het doel is niet het leven te bekorten of te verlengen. [definitie volgens www.pallialine.nl]
Begrippen rond levensbeëindiging
Euthanasie: Het leven van een bewoner op een waardige manier beëindigen door het toedienen van medicijnen. Euthanasie is altijd uit vrije wil, een bewoner vraagt en de arts voert de euthanasie uit. Volgens de Nederlandse wet mag dat bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden.
Hulp bij zelfdoding: hulp bij zelfdoding kan alleen worden gegeven door een arts, als er sprake is van uitzichtloos en ondragelijk lijden en de bewoner een vrijwillig en weloverwogen verzoek gedaan heeft.
Levensbeëindiging zonder verzoek: het toedienen van medicatie of andere gerichte interventie gericht op het beëindigen van het leven van de bewoner waarvan de dood ook het (directe) gevolg is, zonder dat daaraan een verzoek van de bewoner zelf ten grondslag ligt. Het gaat hierbij altijd om zeer uitzonderlijke gevallen met intens onderliggend lijden, als gevolg waarvan de persoon uiteindelijk toch zal bezwijken'. Altijd in overleg met naasten. Ook wel 'barmhartig sterven' genoemd.
Overige begrippen
Medisch handelen: handelen dat bijdraagt aan de oplossing van het medische probleem van de bewoner en/of waarbij de beoogde behandeling qua effecten en belasting in redelijke verhouding staat tot het te bereiken doel, volgens de professionele standaard.
Zinloos medisch handelen: handelen dat niet meer bijdraagt aan de oplossing van het medische probleem van de bewoner en/of waarbij de beoogde behandeling qua effecten en belasting niet in redelijke verhouding staat tot het te bereiken doel, volgens de professionele standaard.
Actief medisch beleid: geheel van medische handelingen ten behoeve van de genezing van een ziekte of klacht in relatie tot betreffende bewoner. Het medisch beleid is gebaseerd op de diagnose.
Palliatief beleid: een (medisch) beleid dat er primair op gericht is te zorgen voor een optimaal welbevinden en een aanvaardbare kwaliteit van leven van de bewoner. Een levensbekortend effect van een behandeling is geen bezwaar (geen reden om de behandeling niet in te zetten). Indien een behandeling van een bijkomende aandoening levensverlenging als neveneffect heeft, is dat evenmin een bezwaar.
Symptomatisch beleid: een beleid dat erop gericht is te zorgen voor een optimaal welbevinden en een aanvaardbare kwaliteit van leven van de zorgvrager, maar waarbij een levensverlengend neveneffect als gevolg van een op dit doel gericht handelen ongewenst is.
